Jongeren die leven met een doodswens en een verlangen naar euthanasie. Een zwaar onderwerp misschien, maar desalniettemin iets waar aandacht aan besteed mag worden. Euthanasie bij ouderen die hun leven voltooid vinden wordt inmiddels algemeen geaccepteerd1, maar bij jongeren die euthanasie willen is dit niet het geval. Voor de jongeren is het krijgen van euthanasie een veel grotere uitdaging en er hangt een behoorlijk taboe omheen.2
Euthanasie is zelfdoding met hulp van een arts. De arts geeft de patiënt een dodelijk medicijn waardoor de patiënt komt te overlijden.3 In Nederland is euthanasie sinds 2002 in bepaalde gevallen toegestaan.4 In de euthanasiewet staan alle regels omtrent dit onderwerp. Om euthanasie te krijgen moet er een aanvraagproces worden ondergaan waarbij naar de situatie van een patiënt wordt gekeken. Euthanasie mag vanaf 12 jaar worden toegewezen bij ondragelijk, uitzichtloos lijden. Zonder goedkeuring op basis van het aanvraagproces is euthanasie strafbaar, hierop zal dan een rechtsproces volgen. Alleen de patiënt zelf kan om euthanasie vragen, iemand anders kan dit niet voor de patiënt doen. Volgens de wet mag euthanasie niet worden toegewezen als mensen gezond zijn.5
De hoofdvraag die in dit artikel onderzocht zal worden is: waarom heeft euthanasie een voorkeursoptie ten opzichte van zelfmoord als het gaat om jongeren met een doodswens? Om deze vraag te beantwoorden worden drie mogelijke redenen onderzocht. Met als eerste reden dat bij euthanasie het overlijden en het proces daarnaartoe niet stiekem hoeft.6 Dit geeft zowel patiënt als omgeving bijvoorbeeld de mogelijkheid om bewust afscheid te nemen. Vervolgens wordt er gekeken naar de reden dat euthanasie zorgt voor zekerheid van slagen, doordat het plaatsvindt onder begeleiding van een arts. Iemand zal geen blijvend letsel oplopen, want de arts zorgt ervoor dat de doodswens wordt vervuld.7 Bij zelfmoordpogingen is blijvend letsel daarentegen wel regelmatig het geval, doordat een poging mislukt.8 Tot slot kijken we naar de reden dat toewijzing van euthanasie een perspectief kan bieden om verder te leven. Iemand met een doodswens heeft door toezegging van euthanasie soms weer iets om naar uit te kijken, namelijk de euthanasie, en dus iets om voor te leven.9 Leven voor de dood dus.
Dit artikel zal concluderen dat een doodswens onder jongeren beter bespreekbaar gemaakt moet worden en dat er meer onderzoek gedaan moet worden naar euthanasie onder deze leeftijdsgroep. Met dit onderzoek moet aandacht worden besteed aan de gevolgen en effecten van het toegankelijker maken van euthanasie voor de jongeren.
Stilte
Een reden om euthanasie boven zelfmoord te verkiezen is dat bij euthanasie het proces naar de dood en het overlijden zelf niet in het geniet hoeft te gebeuren. Er mag over de situatie gesproken worden en naasten mogen bij het moment van overlijden aanwezig zijn.14 Leed en verdriet kan worden gedeeld, de omgeving kan zich voorbereiden op wat er komen gaat en er kan bewust afscheid worden genomen.
Bij zelfmoord is dit niet het geval. Hierover mag niemand iets weten, want als iemand er iets over weet en geen actie onderneemt of helpt met de zelfdoding dan is deze persoon strafbaar.15 Daarnaast is het zo dat je gedwongen opgenomen kunt worden wanneer je een serieuze doodswens uitspreekt, omdat je dan wordt gezien als gevaar voor jezelf.16 Als jongere met een doodswens is dat niet gewenst, deze wil niet tegengehouden of opgenomen worden. Door de consequenties die hangen aan het praten over een doodswens wordt deze vaak stilgehouden.17
Als er niet over een aanwezige doodswens wordt gepraat kan een neerwaartse gedachtespiraal ontstaan. De jongere raakt door de negatieve gedachtespiraal in een isolement en ziet de zelfmoord als enige uitweg. Dit valt goed te vergelijken met de theorie van Nguye: hij schrijft dat mensen vast kunnen komen te zitten in een gedachtegang en daarmee in een isolement raken. Er is sprake van een patroon waarbij een specifiek beeld op de werkelijkheid continu bevestigd wordt. Hierdoor worden andere perspectieven onzichtbaar.18 Om uit zo’n isolement te komen is de omgeving nodig. Het liefst iemand die de betreffende persoon vertrouwt. Deze persoon kan voorzichtig proberen de persoon die vastzit een ander perspectief te bieden.19 Euthanasie maakt het bieden van een ander perspectief makkelijker omdat er daarbij voor de patiënt geen consequenties aan hangt zoals verplicht opgenomen worden en er dus beter over gepraat kan worden.
De mogelijkheid die euthanasie biedt om vrij te praten over de doodswens zorgt ervoor dat de omgeving zich kan voorbereiden op wat er gaat komen en dat zowel patiënt als de omgeving bewust afscheid kunnen nemen. Vooral voor de omgeving is dit bevorderend voor de verwerking van het verlies. Bij zelfmoord mist deze mogelijkheid wat kan zorgen voor moeite met verwerking. Terry Williams, socioloog en schrijver, had in zijn jeugd een beste vriend die zelfmoord heeft gepleegd. Hij schrijft hierover het volgende:
“I had a lot of guilt because I was the last person in our circle of friends and family to talk to him. I thought I should have been more sympathetic to his situation, and perhaps should have tried to convince him that life was worth living.”20
Hierin zie je hoe heftig de zelfmoord van Williams’ beste vriend voor hem was. Williams ging bij zichzelf opzoek naar dingen die hij eventueel anders had kunnen doen om dit te voorkomen, hij voelde zich schuldig. In zijn boek schrijft hij dat hij er tot op de dag van vandaag moeite mee heeft.21 Dit toont aan dat de verwerking van zelfmoord zwaar valt.
Geslaagd of niet
Een andere om euthanasie boven zelfmoord te kiezen is dat er bij euthanasie zekerheid is van slagen.22 Dit is bij zelfmoord niet het geval. Een zelfmoordpoging kan mislukken, dit kan resulteren in ernstig blijvend letsel.23Jaarlijks eindigt ongeveer 25% van de zelfmoordpogingen met ernstig letsel.24
Bij euthanasie is het zeker dat de zelfdoding slaagt. Je wordt hierin namelijk begeleidt door een arts en deze zal ervoor zorgen dat je sterft.25 Er is hierbij dus geen kans dat je het overleefd en de eventuele nare gevolgen daarvan moet ervaren. Daarbij zorgt de arts ervoor dat het overlijden niet onnodig pijn hoeft te doen. Je sterfte wordt zo mensenvriendelijk mogelijk gemaakt.26 Deze zekerheid is fijn voor de patiënt, deze hoeft zich van tevoren geen zorgen te maken over of de zelfdoding wel zal lukken of over hoeveel pijn eraan vooraf zal gaan. Dat geeft rust.
Fredrickson legt uit dat stress het immuunsysteem negatief beïnvloed door stijging van het hormoon cortisol. Wanneer de stress langere tijd aanhoudt gaat het lichaam zich daarop aanpassen.27 “Your inflammatory response becomes more chronic, less responsive to cues that a crisis situation has subsided.”28 Het lichaam wordt dus gevoeliger voor stress en de stress houdt langer aan. Dit zal vervolgens zorgen voor meer negatieve gevoelens en gedachten.
Wanneer als gevolg van een zelfmoordpoging ernstig letsel ontstaat of de gedwongen opname plaatsvindt zal het gevoel van lijden voor de patiënt verergeren.29 Dit is voor zowel de patiënt als de naasten vervelend. Zoals Fredrickson schrijft: “your loved one’s pain is your pain”.30
Kyra (17) vertelt over wat ze voelde na haar mislukte zelfmoordpoging het volgende: “You feel like you’ve done something that disconnected you from them.”31 Waaruit opmaken is dat de mislukte poging ervoor zorgt dat de jongere nog verder in een isolement raakt. Zoals eerder besproken is volgens Nguyen contact nodig om dit isolement te doorbreken. Fredrickson sluit zich hierbij aan. Zij schrijft dat contact nodig is om liefde te ervaren en dat liefde essentieel is voor de mens.32
Perspectief
De derde reden waarom euthanasie wordt verkozen boven zelfmoord is dat euthanasie perspectief kan bieden en kan zorgen voor ruimte. De toewijzing van euthanasie geeft de jongeren iets om naar uit te kijken en daarmee iets om voor te leven.33 Het einde van hun lijden is in zicht. Daarnaast kan een euthanasie toewijzing ruimte maken voor gedachten anders dan gedachten over bijvoorbeeld de manier waarop zelfmoord het beste uitgevoerd kan worden.34
Fredrickson beschrijft in haar tekst het gevoel verlangen. Een verlangen kan zo sterk zijn dat het continu aanwezig is.35 “It trails you like a shadow”36 schrijft ze. Dit is ook hoe Amy haar verlangen naar de dood beschrijft in en een rapportage over euthanasie.37 Ze vertelt dat dit verlangen zo groot was dat zelfmoordgedachten en gedachten aan de dood haar continu bezig hielden. Het moment dat zij euthanasie toegewezen kreeg werd de focus op het grote verlangen naar de dood minder, omdat dit verlangen op elk gewenst moment vervuld zou kunnen worden. Haar gedachten gingen nu niet meer alleen over de dood en zelfmoord. Dit gaf haar rust en ruimte omdat ze ook weer aan andere dingen kon denken.38 Uiteindelijk heeft Amy met haar toewijzing op zak nog drie jaar gekozen voor het leven.
Verder vertellen Olax en Jelmer dat een toewijzing voor euthanasie voor hun het leven dragelijker zou maken. “Iets om naar uit te kijken, dus minder uitzichtloos”39 zegt Olax.
De toewijzing van euthanasie wordt in deze paragraaf als het ware bekeken als middel voor een soort positieve manipulatie van het brein. Moss schrijft over manipulatie dat door iets bijvoorbeeld anders te verwoorden, een situatie al helemaal anders kan lijken. Hiermee kun je mensen het gevoel geven dat ze iets goed doen of dat ze zelf de controle in hand hebben.40
Conclusie
Aan de hand van dit onderzoek kan worden geconcludeerd dat euthanasie een voorkeurspositie heeft ten opzichte van zelfmoord als het gaat om jongeren met een doodswens om drie redenen.
Ten eerste zorgt het voor de mogelijkheid om de doodswens bespreekbaar te maken. Hierdoor hoeft de weg naar de dood niet in stilte en eenzaamheid bewandeld te worden maar kunnen naasten daar onderdeel van uitmaken. Dit is goed voor de verwerking van de naasten en fijn voor de patiënt.
Ten tweede geeft euthanasie de zekerheid dat het uitvoeren van de zelfdoding slaagt en iemand niet met ernstig letsel achterblijft. Voor de patiënt is dit fijn omdat het veel zorgen en stress wegneemt rond de gedachten over de dood en de weg daarnaartoe. Daarnaast is het voor de naasten fijn dat ze hierdoor het bijkomend lijden door het opgelopen letsel bij hun geliefde niet mee hoeven te maken.
Ten derde kan euthanasie een perspectief bieden, omdat het de patiënt iets geeft om voor te leven en naar uit te kijken.
Om de situatie voor jongeren met een doodswens te verbeteren moet dit onderwerp beter bespreekbaar worden gemaakt. Daarnaast is het van belang dat er meer onderzoek wordt gedaan naar euthanasie onder deze leeftijdsgroep. Hierbij moet aandacht worden besteed aan de gevolgen en effecten van het toegankelijker maken van euthanasie voor de jongeren.
Bibliografie
Fredrickson, Barbara L. “Love’s Biology.” In Love 2.0: Finding happiness and health in moments of connection, Barbara Fredrickson, 38-60. New York: Hudson Street Press, 2013.
Fredrickson, Barbara L. “Love, Our Supreme Emotion.” In Love 2.0: Finding happiness and health in moments of connection, Barbara Fredrickson, 4-7. New York: Hudson street Press, 2013.
Hofman, T. et al. “Euthanasie De Movie” BOOS, 7 januari 2021, Youtube,
IGJ “Suicides en suicidepogingen binnen de ggz” https://www.igj.nl/zorgsectoren/geestelijke-gezondheidszorg/suicidemeldingen-en-suicidepreventie
KNMP en KNMG “Richtlijn Uitvoering euthanasie en hulp bij zelfdoding” augustus 2012.’ https://www.knmp.nl/downloads/richtlijn-uitvoering-euthanasie-en-hulp-bij-zelfdoding.pdf
Moss, M. “The extraordinaty science of addictive junk food” Volkskrant, 20 februari 2013, https://www.nytimes.com/2013/02/24/magazine/the-extraordinary-science-of-junk-food.html
Newman, M. “Noa Pothoven wasn’t euthanised—but it was what she wanted” The BMJ, 12 juni 2019, https://www-bmj-com.proxy.library.uu.nl/content/bmj/365/bmj.l4142.full.pdf
Nguyen, C. Thi. “Escape the echo chamber.” Aeon Essays, 9 juni 2020, https://aeon.co/essays/why-its-as-hard-to-escape-an-echo-chamber-as-it-is-to-flee-a-cult
Rijksoverheid “Euthanasie en de wet: sterven met hulp van een arts” https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/levenseinde-en-euthanasie/euthanasie
Rijksoverheid “Euthanasiewens zonder medische reden (voltooid leven)” https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/levenseinde-en-euthanasie/euthanasieverzoek-bij-voltooid-leven
Stichting de Einder “zelfeuthanasie; de wet” https://www.deeinder.nl/zelfeuthanasie/zelfeuthanasie/de-wet/
Trappenburg, M. “Ik wil mijn kinderen niet tot last zijn: Euthanasie en hulp bij zelfdoding in de participatiemaatschappij” TGE, 2017, https://margotrappenburg.nl/artikel/ik-wil-mijn-kinderen-niet-tot-last-zijn-euthanasie-en-hulp-bij-zelfdoding-in-de-participatiemaatschappij/
VICE “Too Young to Die: deze jongeren zien euthanasie als enige uitweg” 19 oktober 2020, https://www.youtube.com/watch?v=TyEPId-irdU
Williams, T. “Teenage Suicide Notes: An Ethnography of Self-Harm” Columbia University Press, 2017
1 Rijksoverheid “Euthanasiewens zonder medische reden (voltooid leven)”
2 T. Hofman et al. “Euthanasie De Movie”
3 Rijksoverheid “Euthanasie en de wet: sterven met hulp van een arts”
4 M. Newman “Noa Pothoven wasn’t euthanised—but it was what she wanted”
5 Rijksoverheid “Euthanasie en de wet: sterven met hulp van een arts”
6 T. Hofman et al. “Euthanasie De Movie”
7 T. Hofman et al. “Euthanasie De Movie”
8 IGJ “Suicides en suicidepogingen binnen de ggz”
9 T. Hofman et al. “Euthanasie De Movie”
10 C. Nguyen “Escape the echo chamber.”
11 M. Moss “The extraordinary science of junk food”
12 B. Frederickson “Love 2.0”
13 B. Frederickson “Love 2.0”
14 T. Hofman et al. “Euthanasie De Movie”
15 Stichting de Einder “zelfeuthanasie; de wet”
16 T. Hofman et al. “Euthanasie De Movie”
17 T. Hofman et al. “Euthanasie De Movie”
18 C. Nguyen “Escape the echo chamber”
19 C. Nguyen “Escape the echo chamber”
20 T. Williams “Teenage Suicide Notes”
21 T. Williams “Teenage Suicide Notes”
22 KNMP en KNMG “Richtlijn Uitvoering euthanasie en hulp bij zelfdoding”
23 T. Hofman et al. “Euthanasie De Movie”
24 IGJ “Suicides en suicidepogingen binnen de ggz”
25 KNMP en KNMG “Richtlijn Uitvoering euthanasie en hulp bij zelfdoding”
26 KNMP en KNMG “Richtlijn Uitvoering euthanasie en hulp bij zelfdoding”
27 B. Frederickson “Love 2.0”
28 B. Frederickson “Love 2.0”
29 T. Hofman et al. “Euthanasie De Movie”
30 B. Frederickson “Love 2.0”
31 T. Williams “Teenage Suicide Notes”
32 B. Frederickson “Love 2.0”
33 T. Hofman et al. “Euthanasie De Movie”
34 VICE “Too Young to Die: deze jongeren zien euthanasie als enige uitweg”
35 B. Frederickson “Love 2.0”
36 B. Frederickson “Love 2.0”
37 VICE “Too Young to Die: deze jongeren zien euthanasie als enige uitweg”
38 VICE “Too Young to Die: deze jongeren zien euthanasie als enige uitweg”
39 T. Hofman et al. “Euthanasie De Movie”
40 Moss “the extraordinary science of junk food”